تحقیق حقيقت رابطه عليت راه شناختن رابطه عليت مشخصات علت و معلول

بخشی از متن تحقیق:
حقيقت رابطه عليت
هنگامي كه گفته مي‏شود علت به معلول وجود مي‏دهد چنين تصويري را در ذهن تداعي مي‏كند كه كسي چيزي را به ديگري مي‏دهد و او آن را دريافت مي‏دارد يعني در اين فرايند سه ذات و دو فعل و به تعبير ديگر پنج موجود فرض مي‏شود يكي ذات علت كه اعطاء كننده وجود است و ديگري ذات معلول كه دريافت كننده آن است و سومي خود وجود كه از طرف علت به معلول مي‏رسد و چهارم فعل دادن كه به علت نسبت داده مي‏شود و پنجم فعل گرفتن كه به معلول اسناد داده مي‏شود .
ولي حقيقت اين است كه در جهان خارج چيزي غير از ذات علت و ذات معلول تحقق نمي‏يابد و حتي با نظر دقيق نمي‏توان گفت كه علت به ماهيت معلول وجود مي‏دهد زيرا ماهيت امري اعتباري است و قبل از تحقق معلول وجود مجازي و بالعرض هم ندارد .
همچنين مفهوم دادن و گرفتن هم چيزي جز تصوير ذهني نيست و اگر دادن وجود و ايجاد كردن يك امر حقيقي و عيني بود خودش معلول ديگري مي‏بود و بار ديگر مي‏بايست رابطه عليت را بين فعل و فاعل در نظر گرفت و دادن ديگري را اثبات كرد و همچنين تا بي نهايت نيز در جائي كه هنوز وجود معلول تحقق نيافته است گيرنده‏اي نيست تا چيزي را بگيرد و بعد از تحقق آن هم ديگر گرفتن وجود از علت معني ندارد پس در مورد ايجاد معلول چيزي جز وجود علت و وجود معلول بعنوان يك امر حقيقي و عيني وجود ندارد .
اكنون اين سؤال مطرح مي‏شود كه رابطه عليت ميان آنها به چه شكلي است آيا پس از تحقق معلول يا همراه آن چيز ديگري بنام رابطه علي و معلولي تحقق مي‏يابد يا قبل از تحقق آن چنين چيزي وجود دارد و يا اساسا يك مفهوم ذهني محض است و ابدا مصداقي در خارج ندارد .
كساني كه حقيقت عليت را همان تعاقب يا تقارن دو پديده دانسته‏اند عليت را يك مفهوم ذهني مي‏دانند و براي آن مصداقي جز همان اضافه همزماني يا پي در پي آمدن اضافه‏اي كه يكي از مقولات نه‏گانه عرضي شمرده مي‏شود قائل نيستند ولي تفسير عليت بعنوان اضافه تقارن يا تعاقب اشكالاتي دارد كه به بعضي از آنها اشاره شده است و در اينجا مي‏افزاييم اصولا اضافه واقعيت عيني ندارد و بنابر اين تفسير عليت بصورت نوعي اضافه در واقع بمعناي انكار عليت بعنوان يك رابطه عيني و خارجي است چنانكه هيوم و طرفداران وي به آن ملتزم شده‏اند .
و به فرض اينكه مطلق اضافات يا اين اضافه خاص امري عيني و قائم به طرفين دانسته شود پيش از وجود معلول موردي نخواهد داشت زيرا چيزي كه قائم به طرفين و طفيلي آنها است بدون دو طرف مزبور نمي‏تواند تحقق يابد و اگر فرض شود كه بعد از تحقق معلول يا همراه آن بوجود مي‏آيد لازمه‏اش اين است كه معلول در ذات خودش ارتباطي با علت نداشته باشد و تنها بوسيله يك رابط خارجي با آن پيوند يابد گويي رابطه مزبور ريسماني است كه آنها را بهم مي‏بندد بعلاوه اگر اين رابطه يك امر عيني باشد ناچار خودش معلول خواهد بود و سؤال در باره كيفيت ارتباط آن با علتش تكرار مي‏شود و بايد در مورد يك علت و يك معلول بي نهايت رابطه تحقق يابد .
پس هيچكدام از فرضهاي ياد شده صحيح نيست و حقيقت اين است كه وجود معلول پرتوي از وجود علت و عين ربط و وابستگي به آن است و مفهوم تعلق و ارتباط از ذات آن انتزاع مي‏شود و به اصطلاح وجود معلول اضافه اشراقيه وجود علت است نه اضافه‏اي كه از مقولات شمرده مي‏شود و از نسبت مكرر بين دو شي‏ء انتزاع مي‏گردد .
بدين ترتيب وجود به دو قسم مستقل و رابط ربطي تقسيم مي‏گردد و هر معلولي نسبت به علت ايجاد كننده‏اش رابط و غير مستقل است و هر علتي نسبت به معلولي كه ايجاد مي‏كند مستقل است گو اينكه خودش معلول موجود ديگر و نسبت به آن رابط و غير مستقل باشد و مستقل مطلق عبارت است از علتي كه معلول وجود ديگري نباشد .
و اين همان مطلبي است كه براي اثبات تشكيك خاصي در وجود بعنوان اصل موضوع مورد استناد واقع شد…