حركت‌ها و فعل و انفعالات اجتماعي علاوه بر صورت ظاهري، از يك زيرساخت نهفته نيز برخوردارند كه برخلاف جلوه بيروني، قابل سنجش و يا پيش‌بيني دقيق نمي‌باشد و جالب آن‌كه بخش اعظم فرايندهاي اجتماعي و سياسي نيز در پيوند با اين جنبه پنهاني است كه اتفاق مي‌افتد؛ بدين معنا كه مي‌توان يك حركت اجتماعي را طبق برنامه‌ريزي ازپيش‌تعيين‌شده شكل داد اما تداوم اين جريان ديگر در اختيار كامل شكل‌دهندگان آن نخواهد بود بلكه از ديالكتيك خاص خود برخوردار است حال اگر به سده‌ها و يا حتي دهه‌هاي گذشته برگرديم، بسامد خطا در پيش‌بينيهاي افراد از وقايع اجتماعي و سياسي را بيشتر ملاحظه خواهيم كرد. نظر به اين امر، مسلما با بسياري از كساني كه در كوران حوادث گذشته بنا به نيات خيرخواهانه عُلَم مبارزه برافراشتند تا اصلاحات و دگرگونيهاي مدنظر خود را در نقطه مقابل جباران و نيز اجانب پيش ببرند اما در نهايت با شكست مواجه مي‌شدند، همدردي خواهيم كرد. از جمله اين مبارزان راه حق كه در طول تاريخ ايران امثال آنها كم نيستند، مي‌توان از اميركبير، مدرس، ميرزاكوچك‌خان جنگلي و . . . نام برد كه همگي نيز جان خود را بر سر راه آرمانهايشان فدا كردند. آنان به‌ظاهر شكست خوردند اما درواقع هيچ‌گاه شكست نخوردند؛ چراكه براساس همين قانون مخفي جريانات اجتماعي كه هيچ‌وقت به ظواهر متكي نيستند بلكه هر حركت اجتماعي در تمام دوران پس از خود تاثيرگذار است و آنچه امروز علي‌الظاهر شكست تلقي مي‌شود، بسا كه سالها و گاه دهه‌ها پس از آن به بار نشيند ـ چيزي كه امروزه به عيان مي‌بينيم ـ بايد گفت ميرزاكوچك‌خانها هيچ‌گاه نمردند و نخواهند مرد و آبي كه از آبشخور انديشه آنان در جوي فكر و فرهنگ اين مرز و بوم جاري شد، همچنان شكوفه‌ها و نهال هاي جديدي را آبياري خواهد كرد.